Personen
Lucius Dynastie
Gedurende vele jaren was Wolter Driessens schoolmeester in Sint Anthonis. Jan Euler heeft hem af en toe geassisteerd, hoewel dat baantje voor hem wellicht meer een erebaantje was dan dat hij feitelijk de sommen voor heeft gedaan op het schoolbord. Toen Wolter aan het eind van zijn latijn was gekomen, nam Euler het over maar dat duurde niet lang. Zijn plek werd al snel ingenomen door zijn schoonzoon, Peter Lucius. En met hem zien we meerdere leden van de familie Lucius hier in het onderwijs terecht komen, vandaar de titel boven dit stukje: de Lucius dynastie.Peter Lucius
Herman-Jan van Cuijk, de historicus uit Boxmeer, heeft in de Merlet in 2008 een verhaal geschreven over Jan Euler (zie ook het verhaal over Wolter Driessens in de vorige Nieuwsbrief). En Herman Jan van Cuijk wijdt daarbij ook de nodige aandacht aan de familie Lucius. De dochter van Jan Euler luisterde naar de prachtige naam Maria Benonia en zij trouwde in 1777 met Peter Lucius. In datzelfde jaar is Peter door pastoor Caspar Molmans, drost Leopold de Raet en de schepenen van Sint Tunnis aangesteld tot adjunc-schoolmeester en organist van de Vrijheerlijkheid Boxmeer en St. Anthonis gedurende het leven van Joannes Euler. Deze had te kennen gegeven dat zijn gezondheid te wensen overliet. Jan Euler overleed op 2 maartin 1797 en Peter Lucius volgde hem meteen op, maar Peter overleed spoedig daarna, namelijk op 19 januari 1798.
Peter Lucius is gedoopt op 7 dec. 1752 te Escharen, als zoon van Joannes Willems Lucius en Mechtilde Wilberts. Hij was dus getrouwd met Maria Benonia Euler en zij hebben samen, met zekere regelmaat, vele kinderen gekregen: Maria (1778), Maria (1780), Wilhelmus (1782), Joanna (1784), Anna (1786), Wilhelmus (1787), Maria Monica (1789), Joannes (1791), Joanna (1793), Petrus (1796) en Martinus (1798).
In 1786 schreef Peter Lucius, schoolmeester te St. Anthonis, aan regenten een rekest om zijn tractement te verhogen:
In het archief van de parochie bevindt zich een Ordonnantie uit 1788 van Antoon Aloisius van Hohenzollern-Sigmaringen enz., betreffende een drietal punten, waaronder het besluit het tractement van de schoolmeester Peter Lucius vast te stellen op 12 gulden uit de kerkekas, 12 gulden uit de armenkas, 16 gulden uit de gemenekas en 12 gulden van het Hooggrafelijk Huis.
Harm Douma schreef ook over Peter Lucius in zijn bijdrage aan Vijf eeuwen Sint Tunnis 1477-1977, het boekje dat werd uitgegeven ter gelegenheid van het 500 jarig bestaan van de parochie. Hij schreef daar over de laatste kosters. En daar zien we het volgende rijtje: Peter Lucius, Willem Hendriks senior, Willem Hendriks junior gestorven in 1827, Willem Lucius die al lang organist was voor hij koster werd, en Martinus Diels die van 1860 tot 1883 koster en schoolmeester was (volgens Harm dus, daar kom ik hieronder nog op terug). En hij werd opgevolgd door Henricus van den Berg, die geen orgel kon spelen maar zijn zoontje Jan vanaf zijn 11e jaar daarvoor ‘inhuurde’, nadat deze hiervoor twee jaar speciaal had geoefend. In 1906 volgde Jan zijn vader op als koster en na 66 dienstjaren nam hij in 1953 afscheid, waarna er geen officiële koster meer is aangenomen.
Koster, organist en schoolmeester waren taken die in het verleden vaak door één persoon werden uitgevoerd maar niet altijd, soms waren ze over meerdere personen verdeeld. Niet elke koster is ook schoolmeester geweest! Maar Peter Lucius was dat in ieder geval wel! En we weten nu dus ook dat Willem Lucius weliswaar in de voetsporen van zijn vader is getreden maar dat Willem Hendriks sr en jr daar nog tussendoor dienst hebben gedaan. Over Hendriks sr en jr heb ik verder weinig kunnen vinden. Cor Verberk vond in het begrafenisboek dat Willem Hendriks sr. op 28 december 1816 was overleden en dat de pastoor er bij had geschreven dat hij koster was, en dus geen schoolmeester. Henricus en Jan van den Berg zijn geen schoolmeester geweest.
Zoon Willem Lucius
Petrus Lucius heeft twee keer een zoon gehad die hij Wilhelmus noemde: de eerste was geboren in 1782 en de tweede is geboren in 1787. De eerste zoon is geboren op volgt zijn vader op, zoals blijkt uit zijn bidprentje en ook de datum van geboorte in de trouwakte, als hij in 1814 trouwt met Christina Janssen. Willem was pas 13 jaar toen hij in 1795 ‘schoolonderwijzer’ werd!
Willem was getrouwd met Christina Janssen in 1814. Zij is gedoopt op 9 juni 1787 te Wanroij. De vader van Christina was Hermanus Janssen en haar moeder Hendrina Esser. Dit wordt bevestigd door het volgende:
In de notariële archieven bevindt zich het volgende stuk, gedateerd 30 september 1825: Clara Petronella Janssen gehuwd met Antoon Jeurgens, verver; allen te Wanroij; Christina Janssen gehuwd met Willem Lucius, schoolmeester te St. Anthonis; Renera Janssen gehuwd met Jan Verhofstad, bouwman te Wanroij; verkopen voor f 667,-- aan Peter Nabuurs en diens vrouw Christina Janssen, bouwlieden te Wanroij, een huis met schuur, schop, varkenshok, bakhuis, moeshof, aangelegen bouw- en groesland aan de Peelkant te Wanroij, alsmede bouwland genaamd de Kamp en nog twee percelen land aldaar.
Willem en Christina kregen de volgende kinderen: Peter Antoon ( 1815), Hendrika (zij trouwde later met Martinus Diels en ook hij zat in het onderwijs), Huijbertus, Joannes, geboren in 1818, Martinus, Henrica, Huijbertus, Huijbertus, Hermanus, Hermanus en Henricus (in 1826; hij trouwde later met Joanna Maria Oliemeulen en ook hem komen we nog tegen).
In de archieven van de Parochie St. Antonius Abt te St. Anthonis vinden we een akte uit 1827 over de aanstelling voor Willem Lucius, schoolmeester en organist, tot koster vanwege het overlijden van Willem Hendriks, met nadere regeling omtrent de collatie van de kosterij tussen deken H.J.W. van Wanroij, pastoor A. Lamers en koster. (NB. Het collatierecht, in het katholiek kerkelijk recht "jus patronatus", is het recht om een geestelijke, een pastoor of een dominee voor te dragen ter benoeming) Willem Lucius was dus onderwijzer en organist maar Willem Hendriks was koster en die taak ging nu over naar Willem Lucius. Zoals we hierboven zagen, zou Willem al op 13 jarige leeftijd onderwijzer zijn geworden in 1795. In hoeverre Hendriks sr. en jr. nog een rol hebben gespeeld in het onderwijs is niet duidelijk geworden. Maar het is wel mogelijk dat koster Willem Hendriks de nog jonge onderwijzer Willem Lucius heeft bijgestaan.
In de notariële archieven bevindt zich een stuk gedateerd 12 juni 1830. Hierin wordt vermeld dat op verzoek van Willem Lucius, schoolonderwijzer te St. Anthonis, een openbare verkoop van roerende goederen, waaronder kleding, is gehouden voor een totaalbedrag van f 50,05.
In het Verslag nopens de Staat der Hooge, Middelbare en Lagere Scholen uit het jaar 1844 wordt gemeld dat aande gemeente Oploo, St. Anthonis en Ledeacker een bedrag van 400 gulden wordt gegeven voor de aanbouw van een nieuwe school. Dat moet voor de Bottermien zijn geweest.
Er is een akte van overeenkomst uit 1855 tussen pastoor F. Wijers en koster Wilhelmus Lucius omtrent het vaststellen van de pastorele roggepacht, rustende op een stukje land van de koster aan de Kleine Dijk.
Herman-Jan van Cuijk vermeldde in zijn verhaal over Jan Euler dat Willem Lucius koning is geweest bij het gilde in St, Tunnis. Er zijn nog koningsschilden van bewaard gebleven. Hij was koning in 1802 en in 1825. Op het schildje van 1802, gemaakt door Christiaan Rijke uit Boxmeer, is de volgende tekst gegraveerd:
W. Lucius, koning te St. Anthonis, Jonggezel, oud 19 jaar, heeft het Vogeltje genomen Waar.
In het verhaal van Jan van Cuijk staat ook vermeld dat Johannes Lucius koning was geworden bij het gilde. Ook van hem is een schildje bewaard gebleven. Hij was koning bij het St. Martinus en St. Anthonis te Cuijk in 1828 en er is ook een schildje uit 1829.
Volgens het bidprentje is Willem gestorven in 1855. Maar rond 1839 moet Martinus Diels onderwijzer zijn geworden want volgens een artikel in Echo en in het Boxmeers Weekblad uit 1883 was Martinus Diels op 64 jarige leeftijd overleden na 44 jaar onderwijzer te zijn geweest in zijn gemeente. Dat lijkt niet helemaal te stroken met de opmerking die Harm Douma heeft gemaakt over de kosters: volgens Harm was Martinus Diels schoolmeester was van 1860 tot 1883. De oplossing, aangereikt door Cor Verberk, is dat Martinus Diels eerst onderwijzer was te Ledeacker! Waarschijnlijk was hij in Ledeacker Henricus Hendriks opgevolgd, die daar koster en onderwijzer was totdat hij overleed in 1841 op 78 jarige leeftijd! En Diels bleef waarschijnlijk nog tot 1860 in Ledeacker en kwam toen naar Sint Anthonis. Dat zou wel betekenen dat we niet weten hoe het onderwijs geregeld was in de periode tussen 1855 en 1860. Kleinzoon Joannes Lucius
Willem Lucius en zijn vrouw Christina Jansen (of toch Janssen?) hebben een zoon Joannes (ook wel Johannes) Lucius. Hij is geboren in 1818 in Sint Anthonis.
Ook hij is schoolmeester geworden maar dan in Schaijk. Hij overleed te Velp op 24 juli 1910.
Joannes Lucius is getrouwd met Gertruij Dekkers op 24 mei 1852. Gertruij was geboren 17 september 1820 in Sint Anthonis en haar vader was Joannes Dekkers (ongeveer in 1781 geboren in Vierlingsbeek en op 4 januari 1866 te Oploo overleden) en haar moeder was Barthelina Bardoel, geboren in 1782 te St. Anthonis en overleden op 9 December 1833 te Ledeacker.
Joannes en Gertruij kregen de volgende kinderen, allen geboren te Schaijk:
Bernardus (1853), Bernardus (1854), Wilhelmus (1855), Petrus (1858), Jan (1859) en Maria (1863).
In de notariële archieven bevindt zich een akte uit 1861 waarin Wilhelmus van der Burgt, r.k. priester en pastoor te Schaijk, Jan Lucius, hoofdonderwijzer te Schaijk benoemt tot uitvoerder van zijn laatste wil. Dus rond 1860 was Jan onderwijzer in Schaijk.
Kleinzoon Henricus Lucius
De laatste uit de Lucius dynastie is Henricus, zoon van Willem en Christina, geboren in 1826. Hij trouwde in 1858 in Schaijk met Joanna Maria Oliemeulen (1826-1889). Volgens de site ‘Stamboomonderzoeker’ was hij koster/onderwijzer in St. Anthonis en woonde hij in Ledeacker.
In het parochie archief zit een Akte van schuldbekentenis door Henricus Lucius, onderwijzer te St. Anthonis, voor kerk en armen van St. Anthonis, groot 200 gulden, 1856.
Zou Henricus dus meester zijn geweest in Ledeacker? Harm Douma heeft een stukje geschreven over de eerste school in Ledeacker naar aanleiding van de opening van de nieuwe lagere school, de Willem Christiaans school in Ledeacker in 1965. Er was al eerder een school geweest. Rond 1800 werd er een schooltje gebouwd. Voorheen was er al les gegeven in het huis van Benedictus Bardoel, de oud-schatbeurder van Ledeacker. Benedictus was de grootvader van Barthelina Bardoel, de schoonmoeder van Henricus’ broer Jan (zie hierboven). Het schoolgebouwtje bestond uit 1 lokaal. Henricus Hendrix was de eerste schoolmeester en verdiende 20 gulden per jaar. Zoals we hierboven gezien hebben, overleed Henricus Hendriks in 1841 en werd hij opgevolgd door Martinus Diels, die weer vertrok naar St. Anthonis in 1860. En Henricus Lucius kan dan Diels zijn opgevolgd in Ledeacker. Op zijn bidprentje staat dat hij koster en oud-onderwijzer te Ledeacker is geweest. Henricus is overleden op 6 januari in 1901 te Ledeacker. En zo is bij het uitpluizen van de Lucius dynastie ook veel naar boven gekomen over het onderwijs in Ledeacker!
Paul Eling
Graag dank ik Cor Verberk voor het controleren van dit verhaal, de verschillende aanvullingen, correcties en het bidprentje van Willem Lucius. Ook dank ik Harm Douma voor zijn tips en adviezen.
